بسم الله الرحمن الرحیم

موعود و مصلح کل تمامی ملل و ادیان

مقدمه

اعتقاد به مصلح جهانی که روزی به همه نابسامانی‌ها خاتمه دهد، و کویر تفتیده جهان را به گلستان سر سبز و پر طراوتی تبدیل کند، که سرانجام بشریت بتواند در این خاکدان، نفسی راحت برآرد و در آسایش و آرامش باشد، اختصاص به مسلمانان ندارد. بلکه ظهور چنین روزی و به دست چنان کسی در همه ادیان الهی و مکتب‌های بشری نوید داده شده است، و تمامی ادیان و مذاهب در این عقیده مشترکند.

پیروان همه ادیان؛ بدون استثناء معقتدند که: در یک عصر تاریک و بحرانی، که جهان را فساد و بیدادگری و بدبینی و ظلم و ستم فرا گرفته، «نجات دهنده‌ایی بزرگ» طلوع می‌کند و بواسطه «نیروی فوق العاده غیبی» اوضاع آشفته جهان را اصلاح می‌کند و خداپرستی را بر دبی دینی و مادیگری غلبه می‌دهد. از کتاب زند و پازند و جاماست نامه زرتشتیان، تورات یهودیان و انجیل مسیحیان گرفته، تا کتابهای مقدس براهمه و بودائیان همه به این موضوع اشاراتی دارند. البته هر مکتب و آیین و ملتی، او را با نام و لقبی مخصوص می‌شناسد و او را از آن خود می‌داند. همه از صلح و عالتو نابودی فساد لذت می‌برند، لذا همه اقوام منتظر مصلح کل هستند. در انجیل به نقل از عیسی (ع) در مورد آخر الزمان نیز این پیش‌گویی‌ها آمده است که: «ملت‌ها در جنگ و ستیز با هم خواهند بود، قحطی، وبا و زلزله واقع خواهد شد و مردم از یکدیگر نفرت پیدا خواهند کرد، آفتاب تاریک می‌گردد، ماه بی نور می‌شود و ستارگان از آسمان فرو می‌ریزند».(انجیل متی، باب 24)

موعود در ادیان و مذاهب گوناگون

1ـ موعود در یهود (ماشیح یا ماشیخا):

«شور و التهاب انتظار موعود آخر الزمان در تاریخ پر فرزا و نشیب موج می‌زند. یهودیان در سراسر تاریخ پر رنج خود، هرگونه عذاب و شکنجه را به این امید بر خو هموار می‌کردند که روزی ماشیح بیاید و آنان را از گرداب ذلت و درد و رنج برهاند. وقتی ماشیح ظهور کند، صلح جاودان در سراسر طبیعت حکم‌فرما خواهد شد. گرگ با بره سکونت خواهد کرد.» (اشعیا، باب 11، بند 7 و 8)

«تمامی شهرهای ویران شده از نو آباد خواهد شد و در جهان جایی ویران یافت نخواهد شد حتی شهرهای سدوم و عمورا نیز در زمان ماشیح، آباد خواهند شد.» (حزقیال، باب 16، بند 55)

«ماشیح درختان را باردار می‌کند که هر ماه میوه آورند، و انسان‌ها از آن میوه‌ها می‌خورند و شفا می‌یابند.» (حزقیال، باب 47، بند 12)

2ـ موعود مسیحیان:

منجی و موعود مسیحیان بر خلاف منجی یهود است، زیرا مصداق موعود آنها عیسی بن مریم (ع) است و از این جهت مانند مسلمانان، لقب ونسب موعود مشخص است. (ولی خود حضرت عیسی (ع) به آمدن کس دیگری مژده می‌دهد.)

ویژگی‌های موعود مسیحیت:

الف: عیسی (ع) دوباره باز می‌گردد. از مفاهیم کلیدی و پر اهمیت کتاب مقدس است و بیش از 300 بار به آمدن آن اشاره شده است.

ب: برقراری ملکوت (برقراری حکومت خداوندی بر روی زمین): وقتی عیسی (ع) می‌آید، ملکوت خدا را برقرار می‌کند (حکومتی که نمایانندة جلال و جبروت خداوند باشد) در سایه چنین حکومتی تعالیم توسط عیسی (ع) در زمین عملی می‌گردد. (ولی خود حضرت عیسی (ع) از آمدن کس دیگری خبر می‌دهد): «اگر بروم او را نزد شما می‌فرستم و چون او آید جهان را بر عدالت و داوری ملزم خواهد نمود..... او از امور آینده به شما خبر خواهد داد.» (انجیل یوحنا، 8: 16) 

 3ـ کَلکی یا کلکین در هندوئیسم (Kallki    ):

او دهمین اوتاره (مظهر دهم) ویشنو است که زمین را از دست شاهان درنده‌خو نجات خواهد داد. کلکی در عصر آهن، سوار بر اسب سفید و شمشیر آخته و شهاب‌گون ظهور می‌کند تا شرارت و ظلم را ریشه کن کند و عدالت و فضیلت را برقرار سازد.

4ـ کتاب‌های مقدس مهابارته و پورانه‌ها

اوصاف یاد شده برای کلکی در کتاب‌های مهم ومقدسی چون مهابارته و پورانه‌ها هم آمده است. (سالتور، ج 2، ص 655)

«و خلقت را از نو تجدید می‌کند و پاکی را رجعت خواهد داد، مظهر دهم در انقضای عالم ظهور خواهد کرد.» (اوپانیشاد داراشکوه، 2، ص 637) 

5ـ مَیتریه در بودا (maitreya) و به زبان پالی، میتیه (metteyya)

در الهیّات بودائی او را بودای پنجم و آخرین بودا از بودائیان زمینی می‌دانند که هنوز نیامده است، امام روزی خواهد آمد تا همگان را نجات دهد. او را در نماد نگاری بودائی به هیبت مردی در وضعیت نشسته‌ی آماده‌ی برخاستن نمایش می‌هند تا نمادی باشد برای قیام .... او برای بودا شدن در آسمان توشیته (tushita) استقرار یافته است و لیکن بر زمین زاده خواهد شد.

6ـ زرتشتیان (سوشیانت یا سوشیانس)

«ای زرتشت سپتمان! در آن زمان همه مردم فریفتار باشند، یعنی بد یکدیگر خواهند و دوستی دگرگون شود، و آزرم، عشق و راستی روان از جهان برود. مهر پدر از دل پسر و برادر از دل برادر برود. ... اندر سده دهم که هزاره تو به پایان رسد، همه مردم آز پرست و ناراست دین باشند». (زند بهمن یسن، ج 4، ص 13ـ 41 ـ 62)

کارهای سوشیانس در متون و روایات زرتشتی به «فرشگرد» به معنی تجدید و نو گری تعبیر شده است. او با یاوری 6 یاور نزدیک خویش، هفت کشور مهم زمین را سامان می‌دهند و به پیش می‌روند. (پشت 19، بند 94)

.... سوشیانس عالم را پاک خواهد نمود آنگاه قیامت بر پا خواهد شد. (زند بهمن یسن، ص 19)

ملائکه به اذن او از طرف مشرق و مغرب فرستاده می‌شوند تا خبرها را با عالم برسانند. (جاماست نامه، ص 25)

7ـ بشر از آغاز پیدایش‌اش تا کنون همواره چشم انتظار نجات بخشی اصلاح‌گر بوده است. این موعود مختص ادیان نیست، بلکه در میان همه اقوام و ملل متمدن و غیر متمدن جهان وجود داشته است. مثلاً در میان سرخ پوستان آمریکای میانی، آزتک‌ها از کوتسال کواتل (quetzal coatl) تولتک‌ها از سه آکاتل توپیلیسین (ce acatl topiltzin)، مایاها از کوکولکان (kukulkan) و اینکاها از ویراکوچا (virakocha) در اساطیر خویش یاد می‌کنند.

8ـ در اعتقادِ مانی، در شاپورگان (ترجمه مولر) از «خِرَد شهرِ ایزد» نام برده می‌شود که در آخر الزمان ظهور می‌کند.

مهدی موعود (عج) از  دیدگاه اهل تسنن

اعتقاد به ظهور مهدی (عج) از اولاد رسول خدا (ص) در اعتقادات تمامی فرقه‌های اسلامی وجود دادر و حتی وهابیون (سازمان رابطه العالم الاسلامی در مکه) در بیانیه رسمی خویش (1976 میلادی) طی بحثی گسترده و مستند و با اشاره به نقل احادیث مهدی (عج) توسط بسیاری از صحابه‌ی پیامبر (ص): (نظیر علی بن ابی طالب (ع) ، عثمان بن عفان، طلحه، عبد الرحمن بن عوف، عمار یاسر، ابن مسعود و ام سلمه و ...) و درج آنها در کتب معروف و معتبر حدیثی و تاریخی اهل سنت (سنن ابی داود و ترمذی و ابن ماجه و مسند احمد بن حنبل و معجم طبرانی و دار قطنی و ...) یاد می‌کنند.

احادیث نبوی پیرامون حضرت مهدی (عج) و صفات و علایم آنها در منابع کهن اهل سنت به قدری زیاد است که دانشمندان علم حیدث و حافظان بزرگ سنی، مجموع آنها را متواتر (یعنی یقین آور) دانسته‌اند. حتی علامه شوکانی از بزرگان اهل سنت در مورد تواتر این احادیث کتابی جداگانه باعنوان: «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر الدجّال و المسیح» تألیف کرده است.

امام مهدی (عج) در قرآن از دیدگاه اهل تسنن

?بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ?(هود/ 86) «بقیه» در لغت به معنی بازمانده و یادگاری است که از دیگری به جای ماند، یا کسی آن را از خود به جای نهد، تمامی پیامبران و پیشوایان بزرگ الهی و تمامی انبیا و جانشینان انبیاء و تمامی ائمه، بقیه الله هستند. شبلنجی دانشمند اهل تسنن در کتاب «نور الابصار» (ص 172) و علامه ابن صباغ (مالکی) در کتاب «الفصول المهمه» (باب دوازدهم) روایت کرده‌اند که: هنگامی که مهدی (عج) قیام کند پشب به کعبه دهد و یارانش نزد او گر آیند، پس اولین چیزی که می‌گوید این آیه می‌باشد: ?بقیة الله خیر لکم? سپس می‌فرماید: منم بقیهًْ الله (باقی گذارده خدا) و خلیفه‌ی او و حجت او بر شما. پس از آن، کسی بر آن حضرت سلام نمی‌کند مگر اینکه می‌گوید: «السلام علیک یا بقیهًْ الله فی الارضه» (سلام بر تو ای باقی گذارده خداوند در زمینش).

پروفسور هانری کوربن:

«شیعه تنها مذهبی است که در آن، ارتباط بین آسمان و زمین (با اعتقاد به مهدی (عج)) هنوز برقرار می‌باشد.»

آری، از این سلسله عظیم و کاروان بزرگ انبیا و اوصیا و اولیا الهی، که رابط بی آسمان و زمین بوده‌اند، فقط یک شخص باقی مانده است، آری فقط یک نفر (یعنی آخرین سفیر) یک نفری که رابط بین خدا و بندگان اوست، نه تنها رابط، که خلیفه خداوندی و بقیهًْ الله (باقی گذارده خداوند در روی زمین) است.

?وَ أَنَّ السّاعَةَ آتِیَة لا رَیْبَ فیها?«و [هم] آنکه رستاخیز آمدنی است [و] شکی در آن نیست». (حج /7) 

سیوطی مفسر اهل تسنن در تفسیر خویش در مورد آیه آیه از سنن ابی داود از ابو سعید خدری صحابه معروف روایت کرده که رسول خدا (ص) فرمود: «ساعت بر پای نشود تا وقتی مهدی (عج) از من در زمین به حکومت برسد.»

?قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذینَ کَفَرُوا إیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ? ؛ «بگو روز پیروزی، ایمانِ کسانی که کافر شده‌اند سود نمی‌بخشد و آنان مهلت نمی‌یابند.» (سجده/ 29)

حافظ قندوزی از علمای اهل تسنن (حنفی) در تفسیر آیه، روز فتح و پیروزی را روزی می‌داند که بر قائم گشوده می شود (به تسخیر او در می‌آید) و هیچ کس را که قبل از آن مؤمن نبوده است،نزدیک شدن به ایمان سود نبخشد. (ینابیع المودهًْ، ص 511)

?فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ? پس سوگند یاد نکنم به بسیار پنهان شونده. (تکویر/ 15)

حافظ قندوزی (حنفی) می‌گوید که «خُنَّس» امامی است که پنهان شود سپس مانند شهاب درخشنده آشکار شود.(ینابیع المودهًْ، ص 515)

احادیث نبوی در مورد مهدی عج به روایت منابع اهل سنت

عنوان احادیثی که در ذیل نقل می‌شود همگی از طرف رسول خدا ص بیان شده است که توسط صحابه و تابعین نقل گردیده و دانشمندان و محدثین و مورخین اهل سنت در کتب خود به تفضیل آن را بیان داشته‌اند:

1ـ مهدی عج از فرزندان فاطمه (س) ا ست: (سنن ابو داود، ج 2، ص 422 – سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1368 ـ المستدرک، ج 4، ص 557 ـ الکامل ابن اثیر، ج 3، ص 428)

2ـ محل بیعت با مهدی عج میان رکن و مقام: (سنن ابو داود، ج 2، ص 432 ـ مسند احمد حنبل، ج 2، ص 312 ـ المستدرک، ج 4، ص 452)

3ـ خروج سفیانی: (المستدرک، ج 4، ص 520 ـ سنن نسائی، ج 5، ص 206 ـ حلیه الاولیاء، ج 7، ص 244).

4ـ نزول حضرت عیسی (ع) و نماز خواندن به امامت حضرت مهدی عج: (مستدرک، ج 4، ص 478 ـ صحیح بخاری، ج 4، ص 143 ـ صحیح مسلم، ج 2، ص 193 ـ‌ الفتن و الملاحم، ص 319 ـ مسند احمد حنبل، ج 5، ص 87)

5ـ وفور نعمت و ثروت در حکومت مهدی عج: (مسند احمد حنبل، ج 5، ص 277 ـ الاحسان، ج 8، ص 240)

6ـ مهدی عج یکی از دوازده خلیفه پیامبر ص است: (صحیح بخاری، ج 8، ص 127 ـ صحیح مسلم، ج 12، ص 202 ـ مسند احمد حنبل، ج 5، ص 87).

7ـ زمینِ آکنده از ظلم و جور با ظهور حضرت مهدی عج هم نام پیامبر ص سرشار از عدل و داد خواهد شد: (المعجم الکبیر، ج 198، ص 201 ـ المطالب العالیه، ج 5، ص 77 ـ المعجم الاوسط، ج 9، ص 150)

8ـ از نشانه‌های ظهور حضرت مهدی عج ندای آسمانی در لزوم پیروی از او: (میزان الاعتدال: ج 1، ص 63 ـ تلخیص المتشابه، خطیب بغدادی، ج 1، ص 417)

9ـ شمار کسانی که با مهدی عج در رکن و مقام بیعت می‌کنند به شمار اصحاب بدر است: (المستدرک، ج 4، ص 503 ـ الفتن و الملاحم، ص 190)

10ـ لزوم پیوستن به مجاهدان و منتظران مهدی دادگستر عج: (سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1366 ـ المستدرک، ج 4، ص 466 ـ میزان الاعتدال، ج 4، ص 423)

حضرت مهدی عج در منابع اهل سنّت

در مورد منجی آخر الزمان و اینکه نام او مهدی می‌باشد تمامی فرقه‌های اهل سنت بدون استثنا اتفاق نظر دارند، ولی در مورد اینکه آیا این شخص به دنیا آمده و فرزند امام حسن عسگری (ع) می‌باشد به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول اهل سنت معتقدند که مهدی عج از فرزندان رسول خدا ص و فاطمه (س) است ولی هنوز به دنیا نیامده است، و گروه دوم معتقدند که این شخص به دنیا آمده و فرزند امام حسن عسگری است و عمری طولانی دارد، این گروه دوم که عقاید آنها عینا مثل عقاید شیعه می‌باشد شامل عالمان، فیلسوفان، عارفان و شاعران اهل سنت بوده و بیش از 100 نفر می‌باشند که به بعضی اشاره می‌شود:

(ابوالفرج مسعودی در کتاب مروج الذهب – ابو نصر بخاری در سرالسلسله العلویه ـ شیخ احمد جامی در چکامه معروفش با مطلع: من ز مهر حیدرم هر لحظه اند دل صفاست ـ خوارزمی حنفی در المناقب ـ عزیز الدین نسفی در رساله‌ای به فارسی درباره نبوت و ولایت ـ عطار در شعر مشهورش با مطلع: مصطفی ختم رسل شد در جهان ـ محی الدین ابن عربی در الفتوحات المکیّه ـ سعد الدین حموی درک تابی در مورد مهدی عج ـ سبط بن جوزی حنفی در تذکرهًْ الخواص ـ گنجی شافعی درکفایهًْ الطالب ـ صدر الدین قونوی در شعر مشهوری به عربی با مطلع: یقوم بامرالله فی الارض ظاهرا ـ حمد اله مستوفی قزوینی در تاریخ گزیده ـ ابو الفداء عماد الدین ا سماعیل در المختصر فی تاریخ البشر ـ عبد الرزاق کاشانی در تحفه الاخوان ـ صلاح الدین صغدی در رساله شرح دائره ـ‌ ابن صباغ مکی مالکی در الفصول المهمّه ـ میر آخوند در تاریخ روضه الصفاء ـ ‌سیوطی در احیا المیت ـ واعظ کاشفی در روضه الشهدا ـ قاضی میر حسین میبدی یزدی در شرح دیوان منسوب به امام علی ـ‌ خواند میر در جلد دوم حبیب السیر ـ محمد بن طولون دمشقی در الائمه اثنی عشر ـ‌ عبد الوهاب شعرانی در الیواقت و الجواهر ـ‌ عبد الحق دهلوی بخاری در لواقح الانوار ـ ابو الفلاح ابن عماد حنبلی در شذدات الذهب ـ حموینی شافعی در فرائد السمطین ـ شیخ عبد العزیز دهلوی در النزهه ـ‌ خواجه کلان قندوزی حنفی بلخی در ینابیع المودهًْ ـ‌ شبلنجی مصری در نورالابصار ـ سید علی همداین در المودهًْ فی القربی و ..... )